Çocuk zekâ testi uygulaması son dönemde popüler bir hale gelmiştir. Birçok anne-baba ve öğretmen, çeşitli sebeplerle çocuklarına zekâ testi yaptırmak istemektedir. Eğer gerçekten bir gereksinim varsa bu testlerin uygulanması önemlidir. Peki, zekâ testi hangi durumlarda uygulanmalı ve hangi durumlarda uygulanmamalıdır?

Maalesef çoğu birey zekâ ile IQ puanını aynı şey sanmaktadır. Ancak IQ skoru, zekâ ile eş anlamlı değildir. Zekâ, bir testle ölçülemez; çünkü bu kavram çok boyutlu ve karmaşıktır. Testten yüksek not almış bir çocuğun sözel ve matematik yetenekleri yaşıtlarından ileride olabilir. Dolayısıyla yüksek skor, zihinsel kabiliyet ile ilgili önemli bir ipucudur. Ancak ileriye yönelik başarılı olmak için sadece bu yeterli midir? Yaratıcılık, takım çalışması, empati kurma, hızlı düşünme, sorun çözme, çeşitli fikirler arasında özgün bağlantılar kurabilme gibi beceriler de bu çağda başarılı olmanın olmazsa olmazlarıdır. Bugün yapılan zekâ tanımları bu yetenekleri esas alır. IQ testi bunların hangilerini ölçüyor? Hiçbirini. Bu nedenle testten düşük derece almak, ancak bu alanlarda yetenekleri olan bir çocuğun akıllı olmadığına hükmetmek doğru değildir, üstelik haksızlıktır.

Zekâ testleri, bebek ve çocukların gelişim seyrini takip etmede ailelere önemli veriler sağlayan araçlardır. Çocuğuna zekâ testi uygulayan bir aile ile uygulamayan bir aile arasında ciddi avantaj farkları bulunur. Çocuğunun zihinsel gelişimini bilen bir aile, erken tedbir alma, telafi eğitimleri sağlama ve yetenek ve yeterlilikleri yönlendirme konusunda bilinçli bir haritaya sahip olabilir. Çocuğunun zekâ gelişimi hakkında biyolojik verisi olmayan ailelerin çocuktan beklentileri de farklılaşır. Yapamayacağı sorumluluklar yüklenir. Ders iş baskısı meydana gelir ve gelişim durumuna yönelik erken tedbir almada dezavantajlı bir duruma düşebilir.

Zeki bir çocuk, iyi bir rehberlikle kendisine ve çevresine fayda sağlayabilir. Yaşıtlarına göre geride kalmış bir çocuk, erken tedbir alınarak telafi eğitimleri yardımıyla yetenek ve faaliyetlerde potansiyelini geliştirebilir.

IQ skoru ne doğuştan sabittir ne de değişmez. Yapılan bir araştırmada, çocukların dört yıllık bir dönemde IQ skorlarının nasıl değiştiği incelenmiştir. Sonuçlar oldukça çarpıcıdır: Çocuklardan bir kısmının skoru, dört yıl içinde yaklaşık 21 puan artmıştır. Bir kısmınınki ise yaklaşık 18 puan kadar düşmüştür. Bunun sebebi, zaman içinde beyinde yaşanan yapısal değişikliklerdir. Beyin bir kas gibi çalıştırıldığında güçlenir, çalıştırılmadığında ise zayıflar. Başka bir deyişle, IQ skoru doğuştan veya sabit değildir. Çalışmanın yanı sıra aile ortamı, okul ortamı, ebeveynlik stili gibi etkenlerle artıp azalabilir.

Nasıl olsa puanım yüksek diye çalışmayı bırakmak, zaman içinde IQ puanının azalması demektir. Yani zeki fakat tembel olanların sonu iyi değildir. Öte yandan, nasıl olsa puanım düşük diyerek çalışmamak da benzer oranda hatalıdır.

Aslında her insan dahidir. Ancak bir balığı ağaca tırmanma yeteneğine göre değerlendirirseniz, tüm hayatını aptal olduğuna inanarak geçirir der Albert Einstein. Howard Gardner'ın Çoklu Zekâ Teorisi, IQ'nun tek yönlü egemenliğine son vermiştir. Gardner, insan zekâsını sekiz farklı türe ayırır:

Bu nedenle, IQ'su düşük olan fakat diğer zekâ türlerinde üstün yeteneklere sahip çocuklar olabilir. Bu tür çocukların yeteneklerini keşfetmek ve geliştirmek, onların potansiyelini ortaya çıkarmak açısından önemlidir.